De orale literatuur van de Hindustanen[1]

Door Rabin S. Baldewsingh

     Orale literatuur is een verzamelnaam voor mondelinge overleveringen die van generatie op generatie zijn overgedragen en tot ons zijn gekomen. ‘Want orale literatuur is ‘gangbare munt’; zij beledigt niet en dringt zich niet op, maar zij verrijkt het eigen zijn en verzuimt het inzicht in elkaars diepste roerselen, die zich altijd blootgeven in de fantasie, de lore, de verzinnelijking der levenservaring van generaties.’[4] De orale traditie wordt gekenmerkt door het feit dat die zich vooral manifesteert in samenlevingen waar er geen schrift is, en waar er sprake is van analfabetisme of van een arme traditie van lezen en schrijven. Het bijzondere van de orale traditie is dat gedurende de lange tijd dat die bestaat de kern ervan behouden blijft, terwijl onderdelen teloor gaan of opgaan in andere vormen van uitingen of manifestaties. Daarom kan een overlevering in verschillende vormen tot ons komen. Bovendien geeft de orale traditie ons een mooie kijk op de manier waarop een volk denkt of handelt. Het gaat hier om ongeschreven materiaal die in onze tijd gekenmerkt wordt als immaterieel cultureel erfgoed. En dit erfgoed bestaat uit diverse onderdelen, zoals (volks)verhalen, sprookjes, mythen, sagen, legenden, gedichten, liederen, spreekwoorden, gezegden, uitdrukkingen, raadsels en moppen. 

     Door moderne ontwikkelingen in de samenleving, zoals onderwijs, alfabetisering en digitalisering staat de orale traditie behoorlijk onder druk. Sterker nog, onderdelen ervan dreigen te verdwijnen of zijn reeds teloor gegaan. Dit geldt zeker voor de Sarnámi cultuur. Omdat hij ongeschreven is en de creolisering door de aanwezige dominante culturen behoorlijk vat erop heeft, lijkt het niet houdbaar om de bijzondere mondeling overgeleverde culturele uitingen in alle volledigheid te preserveren. Ook de lakse houding van mensen, de overheid en andere instituties ten aanzien van dit cultureel erfgoed heeft er voor gezorgd dat veel zaken in het verleden verloren zijn gegaan. 

     In dit artikel wil ik uiteenzetten wat de rijkdom van de Hindustaanse orale traditie is, hoe die is ontstaan en hoe die zich heeft ontwikkeld in de afgelopen anderhalve eeuw. Daarbij wil ik mij concentreren op een paar hele bijzondere uitingen die nog altijd bepalend zijn voor het culturele bewustzijn van Hindustanen in Suriname en Nederland. Mijn uiteenzetting is louter descriptief van aard. Immers, het lastige van deze studie is dat er tot op heden weinig gepubliceerd is over de Hindustaanse orale traditie. Publicaties over enkele onderdelen ervan, vooral over de muziek en diverse soorten liederen, zijn op een hand te tellen. Dit maakt een vergelijkende studie lastig. Daarom heb ik mij bij het schrijven van dit artikel vooral gebaseerd op mijn veldwerk (zowel in Suriname als in Nederland) en op de talrijke interviews dat ikzelf gedurende tientallen jaren heb afgenomen met ouderen, vrouwelijke en mannelijke cultuurdragers, zangers en muzikanten, teneinde dit immateriële culturele erfgoed op te schrijven en te beschrijven.